De bastaard van Brussel: Marteling en persoonlijk drama in de Lage Landen

Marteling en persoonlijk drama in de Lage Landen

Boekrecensie “De bastaard van Brussel”

Gegevens boek
Simone van der Vlugt, 2007 (derde druk, eerste druk 2005), De Bastaard van Brussel, Rotterdam, Lemniscaat

Korte samenvatting

Brussel, 1565. Crispijn Matsijs is de bastaardzoon van een Vlaamse edelman, die zijn eigen bierbrouwerij bestiert.
De Reformatie is in volle gang. Dat levert weinig problemen op in het dagelijks leven van de lage landen. Totdat de Spaanse inquisitie begint. Later aangevuld met het lands bestuur door de hertog van Alva.
Nu wordt het gevaarlijk voor iedere niet- Katholiek. Hoe gaat Crispijn zich redden nadat hij gevangen is genomen door de meest gevreesde inquisiteur van Vlaanderen?

Inleiding
De Bastaard van Brussel is een verrassend goed onderbouwd boek. Het geeft een sfeerbeeld van het leven in de Lage Landen tijdens een indrukwekkende periode in de vaderlandse geschiedenis. Verrassend vind ik dat het verhaal zich voornamelijk afspeelt in Vlaanderen, een gebied waarvan ikzelf met het oog op deze periode weinig kennis had.

Persoonlijk waardeoordeel

Het is niet een boek dat zich makkelijk laat lezen. Het vroeg wat tijd, en een pagina of veertig, voordat het verhaal me “pakte”. Dat komt vooral doordat het is geschreven in de eerste persoon èn in de tegenwoordige tijd. Voor mij persoonlijk maakt dit het moeilijk om mezelf in te leven. Na een tijdje ging het wel, maar een lekkere escapistische leeservaring (waar ik van hou) heeft het me niet opgeleverd.

Er was een moment waarbij het boek me aangreep, namelijk tijdens het verhoor van Crispijn door de Inquisitie. Hierbij neemt de tekst de vorm aan van een verslag, waardoor het plotseling erg afstandelijk wordt. En daardoor beklemmender, zoals je in het volgende citaat valt te lezen (blz. 61). “Titelmans [de inquisiteur]: Draai de katrol aan. Griffier: De katrol draait. De verdachte schreeuwt. Verdachte:  Stop, stop! Ik ben geen Lutheraan! Titelmans: Draai door.”

Wat van de Vlugt op briljante wijze doet in haar boek is behoorlijk abstracte historische thema’s (de Reformatie, de Spaanse inquisitie en de Opstand) tot leven brengen vanuit het perspectief van de “gewone” mensen die in die tijd leefden. 

Daarbij weet ze historische feiten en kennis subliem te verweven met persoonlijke onderwerpen uit het leven van alledag zoals: vriendschappen, liefdesrelaties, ouder- kind verhoudingen en het economische en religieuze leven in de late Renaissance.
Wat dat betreft lever “de Bastaard van Brussel” een waardevolle aanvulling op historische kennis die wordt aangeboden over deze periode, namelijk bijna op belevingsniveau.

Tot slot: is dit boek een kinderboek?
De Bastaard van Brussel is geschreven voor een lezerspubliek van twaalf jaar en ouder. Ik denk dat dit een passende indicatie is. Want het boek kent spannende, nare, gewelddadige elementen en het  geeft inzicht in de complexiteit van menselijke relaties op een niveau waarmee de meeste jongere lezers nog niet vertrouwd zijn en waarbij ze zicht niet persé op hun gemak zullen voelen.

Een uitstekend boek voor twaalfplussers dus!