Wil jij nog een extra chip in je hoofd? Boekrecensie “In Transit”

Boekrecensie: Margaretha van Andel, 2016, In Transit, Rotterdam, Lemniscaat

Inleiding  

Van Andel schetst een grauw beeld van de toekomst van het menselijk ras. In het jaar 2275 is ondanks de enorme technologische vooruitgang en de daardoor mogelijke uitbreiding van menselijke lichaams- en hersenfuncties een ding heel duidelijk: datgene wat mensen menselijk maakt wordt door steeds minder mensen als normaal menselijk gedrag geaccepteerd.

Het verhaal
Niemand die behoort tot de soort van “de Homo Aeternus” is nadat ze “in transit” zijn gegaan nog in staat zich emotioneel met anderen te verbinden en beoordeelt zichzelf en zijn omgeving op basis van vooropgezette protocollen en wetten die bekend staan als “de waarheid”. De soort die bekendstaat als Homo Sapiens wordt afgeschilderd als “apen”. Zij leven in reservaten en in dierentuinen. Ze worden gebruikt als proefdieren tijdens lugubere experimenten waarbij nieuwe technologie wordt geïmplanteerd in het lichaam.

Rheyn B- 71 en Levya C- 30 mogen, voordat ze in transit gaan (veranderingen aan het lichaam krijgen aangebracht die hen definitief tot “Homo Aeternus” zullen promoveren) een jaar bezinnen. 365 Dagen krijgen ze de vrijheid om te doen wat ze willen en na te denken over de vraag of ze de transit, en het voor hen uitgestippelde levenspad willen accepteren.

Levya krijgt het idee om niet naar de Zonnestranden te gaan, zoals zijn jaargenoten. Hij wil het onderwerp van zijn levenslange passie (Homo Sapiens) met eigen ogen, in het wild aanschouwen. Levya onderneemt een dagenlange voetreis naar het reservaat Ardenne. Daar wonen Homo Sapiens in het wild.
Rheyn, die wordt opgeleid tot primatenexpert, gaat met hem mee.

Tijdens de maanden die daarna volgen krijgen de jongens schokkende inzichten over de maatschappij waarin ze leven en leren ze de ongemakkelijke waarheid over de verhoudingen tussen de Homo Aeternus en de Homo Sapiens.

Persoonlijke waardeoordeel
van Andel weet een zeer geloofwaardig beeld op te roepen van onze nabije toekomst. Ze beschrijft gedetailleerd hoe haar drie hoofdpersonen (Aag, de derde hoofdpersoon, is een primatenmeisje dat leeft in Ardenne) denken, voelen en zich ontwikkelen tot kritische denkers en actieve doeners in een systeem dat dit soort gedrag afkeurt en afremt. Als lezer krijg je er snel beelden bij en verbinding met de samenleving zoals die er volgens van Andel over 200 jaar uitziet.

Zoals ik al schreef is het beeld dat wordt geschetst niet rooskleurig. Wat me dan opvalt is dat de mogelijke behoefte van de lezer aan zingeving niet wordt ingevuld door de schrijfster. Ze moraliseert niet maar beschrijft slechts hoe een systeem zou er zou kunnen uitzien dat ontdaan is van empathische verbindingen en waarin koude logica de overhand heeft. Het wordt wel even beklemmend als de "moeder" van Rheyn overlijdt als gevolg van een computerstoring (haar chip werkt daardoor niet goed meer).
Zonder mededogen voor de vrouw en zonder dat er sprake is van rouw en verdriet, wordt ze door de Jongen overgeleverd aan de "transporteurs", die haar zonder afvoeren. De leider van de transporteurs doet ook niet aan emotionele binding en zegt "Ik kan je verzekeren dat May- B17 voor minstens 80% kapot is." (blz. 231).

Knapper vind ik dat van Andel juist de persoonlijke bewustwording beschrijft van drie jonge mensen die zich beginnen te realiseren dat niets waarvan ze verteld was dat het “Waarheid” is, ook echt waar is. Daar komen de hoofdpersonen in de loop van het verhaal langzaam maar zeker achter. Een voorbeeld daarvan vind je in het dagboekfragment van Rheyn (blz. 335)  "Het is gelogen, van het begin tot het eind. Gebottelde breinen, proefkonijnen. De waarheid is hier bij Tyler, Levia, Sien en Aag."

Ik denk dat dit boek met recht valt onder de 'Young adult" literatuur. Het beschrijft, zoals vele andere boeken die in deze categorie, een distopie in de nabije toekomst en nodigt de lezer uit daar zelf een waardeoordeel over te vellen. Het boek is voor wat betreft de thematiek niet vernieuwend ne ligt in delijn van boeken als 1984. Maar de schrijfster weet er wèl de vaart in te houden en slaagt er zo in een thema dat makkelijk als zwaar en beklemmend kan worden ervaren met veel vaart en vanzelfsprekendheid te presenteren.
Hierom heeft dit boek absoluut een plek verdient binnen de Young Adult literatuur. 

Conclusie
“In Transit” is een bijzonder origineel en vernieuwend verhaal dat het lezen meer dan waard is!