Recensie van ‘Gips', van A. Woltz door Karen Langens

Woltz, A. (2015). Gips. Amsterdam. Querideo’s Uitgeverij BV.

Korte samenvatting
Eén dag. Eén ziekenhuis. Fitz is woedend. Haar ouders zijn net uit elkaar en het liefst zou ze helemaal niet bestaan. Maar dan raakt haar zusje (Bente) gewond. In het ziekenhuis ontmoet Fitz een jongen van vijftien, Adam. Het broertje van Adam is te vroeg geboren, lijkt op E.T. en ligt op de intensive care. Ze worden geholpen door een lieve verpleegster Yasmine die stiekem verliefd is op dokter de Gooijer. Fitz en Adam ontmoeten de zieke Primula en samen maken ze een plan om Yasmine en dokter de Gooijer samen te brengen. Fitz blijft uit de buurt van haar ouders, Adam krijgt contact met zijn broertje en ze zorgen voor een date tussen Yasmine en dokter de Gooijer.

Waardeoordeel

Het boek is in de ik-vorm geschreven, in de tegenwoordige tijd. Het verhaal begint in een stroomversnelling. Op een heftige en levensechte wijze word je als lezer meegenomen in het ongeluk met het zusje van Fitz genaamd Bente.
Blz. 9 Het topje van haar ringvinger is verdwenen. De vinger stopt te vroeg. En waar eerst het topje zat, zit nu bloed. Krankzinnig, angstaanjagend veel bloed.
Beelddenkers (zoals ik) zien daadwerkelijk de vinger voor zich met veel bloed. Interessant geschreven en deze levendige details maken dit verhaal boeiend.

In het begin van het verhaal wordt duidelijk dat de ouders van Fitz onlangs zijn gescheiden. Ze hebben dit aan haar verteld in het zogenaamde Paraplugesprek.
Blz. 11. Bij het Paraplugesprek vertellen de vader en de moeder samen aan de kinderen dat ze gaan scheiden. Dat ze het supergezellig vonden om een gezin te zijn, maar dat ze nu toch echt weer liever alleen zijn.
In het boek komt het onderwerp ‘scheiding’ erg vaak naar voren. Het heeft een rode draad in het verhaal waarbij de gevoelens van Fitz naar voren komen. De schrijver heeft hiermee een boodschap willen afgeven aan de lezer. Dit boek is daarom goed om te lezen voor de jeugd die ook in dezelfde situatie zit.

Als ik kijk door de ogen van de schrijver dan denk ik dat het geschreven is voor 10/12-jarige. Het gaat ook op een gegeven moment over de middelbare school dus een brugklasser zou ook een goede doelgroep zijn.  (Blz. 77. Misschien krijg je wel een training als je naar de middelbare school gaat: hoe kijk ik alsof de heel wereld me geen moer kan schelen.) Als ik verder kijk naar het boek zitten er nog meer interessante passages in verwerkt over de gedachte van Fitz. Zo wordt vader ook opgenomen in het ziekenhuis nadat hij is flauwgevallen. Moeder is overstuur. Fitz denkt het volgende:
Blz. 118. Ik ga haar echt niet troosten, want zij wilde papa toch niet meer. Als je je auto verkoopt en een week later hoor je dat je auto bij de nieuwe mensen kapot is gegaan, dan huil je niet. Dan ben je juist blij dat je je auto op tijd hebt weggedaan.
Een gedachte die zeker bij de jeugdboeken past. De hoofdpersoon en doelgroep jeugd heeft minder inlevingsvermogen in de ander en denkt erg zwart/wit. Gelukkig heeft de schrijver oog voor zijn lezers en zet hij deze gedachte een stukje verder weer recht. De schrijver is erin geslaagd om mij te overtuigen dat als je gescheiden bent toch nog van je ‘man’ kan houden en blij bent als hij beter wordt.
Blz. 128. Stel dat je een hond hebt die je heel lief vindt. Maar op een dag moet je hem toch wegdoen. En stel dat de hond dan ziek wordt als hij pas een week ergens anders woont. Natuurlijk ben je dan vreselijk bezorgd. En natuurlijk ben je heel blij als de hond weer beter wordt.

Vol goede verwachtingen ben ik aan dit boek begonnen. Het boek heeft namelijk de Gouden Griffel 2016 gewonnen. De jury (CPNB) bestaat uit volwassen lezers die ieder jaar één jeugdboek kiezen. Buiten mijn argumenten om dat het levendig is geschreven, de schrijver een duidelijke boodschap overbrengt, het boek herkenbaar en leerzaam kan zijn ben ik er niet over te spreken. Dit alles speelt af in één dag. Wat er allemaal gebeurt in één dag is niet realistisch. Het zijn gekke/rare gebeurtenissen die elkaar in een rap tempo opvolgen. Topje van een vinger eraf, Fitz ontmoet Adam, vader valt flauw, Fitz gipst haar arm in, Bentes topje wordt weer vastgemaakt, broertje van Adam wordt meerdere malen bezocht, veel contact met verpleegster Yasmine, op bezoek bij vader. Kortom: te veel om realistisch te zijn. Ik zie weinig onderliggende verbanden. De gebeurtenissen lopen voor mijn gevoel niet vloeiend in elkaar over. Het is een opeenstapeling in plaats van een logisch vervolg. Het verhaal leest daardoor niet lekker weg en ik heb echt mijn best moeten doen om het uit te lezen.

De jury is juist te spreken over de schrijfwijze “Gips kent een eenheid van tijd en plaats en een veelheid van handelingen en gedachten. Heel direct lezen we, in flonkerende afwisseling, wat er gebeurt en wat Fitz voelt en denkt. Knap beschrijft Woltz haar ontwikkeling en de met elkaar botsende gevoelens meesterlijk” “Haar stijl maakt het Woltz mogelijk dit rijke verhaal in slechts 166 bladzijden te vertellen. Virtuoos verbindt en vervlecht ze verhaallijnen.”  (bron: http://annawoltz.nl/gips-bekroond-met-een-zilveren-griffel/) Mijn mening (zoals hierboven beschrijven) wijkt hier dus erg van af. Een duidelijke verklaring kan ik daar niet voor geven. Wellicht dat ik meer interesse heb in meeslepende verhalen die realistischer beschreven zijn en waarbij ik mezelf (of ik inlevend als jeugdige lezer) kan identificeren met de hoofdpersoon.

Het CPNB geeft op hun website aan dat ze ieder jaar een literatuur boek kiezen voor de prijs Gouden Griffel. Dat betekent dat dit boek tot de canon van de jeugdliteratuur hoort (of is geweest in 2016). Als ik kijk naar de eigenschappen van jeugdliteratuur herken ik er wel een aantal. Zo ligt de nadruk op de gedachten van de hoofdpersoon en in dit geval van Fitz. Het gaat over een groter probleem namelijk de scheiding en haar rol hierin. We bekijken de gevoelens en de gedachte van Fitz. Deze worden afgezet tegen de mening en visie van de volwassen. (zoals hierboven al geciteerd). Het verhaal heeft niet alleen een ontspannende functie maar wil je aan het denken zetten. Het einde is niet voorspelbaar. De ouders komen niet bij elkaar en hoe het verder gaat met Fitz en Adam is onbekend. Ik vraag me alleen oprecht af wat leerlingen van dit boek vinden en of het dan dezelfde prijs gekregen zou hebben.

Conclusie: Ik zou dit boek niet aanbevelen. Naar mijn mening zijn er boeken geschreven waarin je als lezer meer wordt meegenomen in het verhaal. Het boek heeft een interessante schrijfwijze en een boodschap voor leerlingen die te maken hebben met een scheiding. Zoek je een boek dat je niet kan wegleggen van spanning, lees dan een ander boek.